Kreatywność, innowacyjność, umiejętność współpracy to cechy niezwykle potrzebne polskiemu społeczeństwu. Sprawdzoną na świecie drogą do ich uzyskania jest edukacja artystyczna w szkole. Aby ten efekt uzyskać w Polsce trzeba jednak podjąć szereg działań naprawczych i zdecydowanie podnieść jakość nauczania w tym obszarze. Do najbardziej potrzebnych zadań zaliczyć należy:

1. Programowe i organizacyjne zmiany w systemie kształcenia nauczycieli. 
W swoim aktualnym kształcie jest on jaskrawym przykładem rynku producenta, proponującym ofertę edukacyjną rozchodzącą się zarówno z potrzebami oświaty publicznej (wielokrotnie zwracało na to uwagę Ministerstwo Edukacji Narodowej), jak i zgłaszających zapotrzebowania na kwalifikowanych edukatorów, ośrodków i instytucji kultury. Uzdrowienie sytuacji wymaga dziś działań nadzwyczajnych. Większość ośrodków akademickich prowadzących studia z tego zakresu – przy rzeczywistym braku konkurencji – nie jest dziś skłonna do podejmowania ryzykownych reform. Sytuację mogłoby uzdrowić uruchomienie kierunków zamawianych (proponujących dodatkowo atrakcyjny system stypendialny dla studentów), o których prowadzenie mogłyby się ubiegać ośrodki akademickie dysponujące odpowiednim zapleczem kadrowym i proponujące najbardziej atrakcyjne i nowatorskie programy studiów i praktyk w szkołach, instytucjach i ośrodkach kultury (również za granicą).

2. Zmiany w systemie doskonalenia nauczycieli. 
Nie ulega wątpliwości, że system ten funkcjonuje w polskiej oświacie w stopniu bardzo ograniczonym, co stanowi jedną z głównych barier poprawy jakości edukacji artystycznej w szkole. Przy obecnie zachowawczej ofercie i niskim poziomie szkoleń, a także wobec faktu, że nauczyciele uczestniczą w nich jedynie dobrowolnie, jakość zajęć muzycznych i plastycznych na wszystkich poziomach nauczania nie ulegnie poprawie. 

3. Przyjęcie zasady, że do realizacji zajęć muzycznych i plastycznych na wszystkich poziomach nauczania powinni być zatrudniani przede wszystkim specjaliści. 
Zawarte w nowej podstawie programowej ustalenia dotyczące m. in. wyodrębnienia treści muzycznych i plastycznych w nauczaniu zintegrowanym oraz przeznaczenie określonej liczby godzin na realizację tych zajęć, budzą wielkie nadzieje w środowiskach specjalistów muzycznych. Jednocześnie jednak rozporządzenie dopuszczające wykwalifikowanych nauczycieli muzyki do prowadzenia zajęć na poziomie nauczania zintegrowanego jest przepisem martwym. Szansa jego wdrożenia przez dyrektorów, zwłaszcza w mniejszych placówkach, jest nikła. Na tym etapie nauczania bardzo rzadko zatrudnia się w Polsce specjalistów. Zasada zatrudniania specjalistów edukacji muzycznej i plastycznej dotyczyć powinna również prowadzenia przedmiotu zajęcia artystyczne w gimnazjum i liceum. W tej ostatniej kwestii pilnie potrzebne jest zarządzenie, które jasno wskaże kuratoriom, kto ma odpowiednie kwalifikacje do prowadzenia przedmiotu „Zajęcia artystyczne”. Sygnały środowisk nauczycielskich wskazują, że za odpowiednio wykwalifikowanych do prowadzenie tego typu zajęć nie uznaje się nauczycieli muzyki i plastyki, co wydaje się sytuacją kuriozalną. Sytuacja uczniów w zakresie edukacji artystycznej nie ulega znaczącej poprawie. Wbrew pierwotnym obietnicom uczniowie nie mają możliwości wyborów rodzaju zajęć zgodnie ze swoimi preferencjami, rzadko też zdarza się, by zajęcia te realizowane były przez specjalistów posiadających odpowiednie kwalifikacje. Na wszystkich etapach brakuje praktycznych zajęć muzycznych, co wynika z niskich kompetencji muzycznych nauczycieli mających uprawnienia do prowadzenia zajęć muzycznych. Jednocześnie trzeba dodać, że w oświacie publicznej pogłębia się proces wypłukiwania kadry kompetentnych nauczycieli muzyki.

4. Podjęcie już teraz prac nad nową Podstawą programową z muzyki i plastyki oraz uczynienie tych dokumentów przystającymi do współczesnego doświadczenia kulturowego. 
W swym aktualnych kształcie są to dokumenty zdecydowanie odstające (zwłaszcza w warstwie treści nauczania) od podobnych rozwiązań proponowanych w innych krajach Europy i nie mogą dziś stanowić właściwej bazy dla tworzenia autorskich programów nauczania. Należy też ustalić stały tryb pracy na podstawą programową poprzez ustawowy zapis, który umiejscowi kompetencje do jej tworzenia.

5. Należy przeznaczyć środki finansowe na regionalne programy edukacji artystycznej. 
Programy te powinny posiadać standardy działania, efektywny systemie monitoringu i ewaluacji. Celem takiego działania byłoby przede wszystkim właściwe, zgodne z realiami lokalnymi, efektywne wykorzystanie środków, które realnie polepszą dostęp do stałych zajęć artystycznych dla amatorów, do amatorskiego muzykowania, jako tego, które wpływa na innowacyjność, kreatywność, umiejętność współpracy i zdolności edukacyjne dzieci i młodzieży. Programy powinny wspierać przede wszystkim stałe zajęcia artystyczne w szkołach i placówkach wychowania pozaszkolnego, dla których organami prowadzącymi są samorządy. Powinny umożliwić na przykład wyposażenie pracowni muzycznych oraz bezpłatne zajęcia z gry na instrumentach, śpiewu i tańca dla dzieci i młodzieży. 

Opracowali:
dr Andrzej Białkowski – UMCS, Zespół Ekspertów Polskiej Rady Muzycznej
Violetta Łabanow- Jastrząb – Zarząd Polskiej Rady Muzycznej

Warszawa, 22 sierpnia 2011r.